Tối hậu thư là gì? Hay chính là trò chơi tối hậu thư mà trong tiếng Anh gọi là Ultimatum game. Đó là một trò chơi thử nghiệm trong đó theo luật chơi, người chơi đầu tiên với tư cách là “người đề xuất” sẽ quyết định chia số tiền có được theo ý mình và người chơi thứ hai – “người trả lời” có thể từ chối hoặc đồng ý với số tiền được chia.
Trò chơi tối hậu thư (Ultimatum game)
Trò chơi tối hậu thư là một trò chơi kinh tế thực nghiệm trong đó hai bên tương tác với nhau mà không biết đối phương là ai. Cụ thể, nếu giả dụ bạn là người chơi đầu tiên, bạn đề xuất cách chia một khoản tiền với người chơi thứ hai (bên còn lại). Khoản tiền này là bao nhiêu tùy bạn quyết định. Nếu người chơi thứ hai không chấp nhận lời đề nghị phân chia này của bạn, thì cả hai sẽ không ai nhận được gì cả. Nếu người thứ hai chấp nhận, bạn sẽ nhận được khoản tiền theo ý muốn và người chơi cùng sẽ được phần còn lại.
Mô tả trò chơi tối hậu thư
Người ta sẽ chia đôi số người chơi làm hai phần. Một nửa ở trong phòng A và một nửa còn lại trong phòng B. Mỗi người trong phòng A sẽ được kết hợp ngẫu nhiên với người trong phòng B. Vì thế không ai biết được mình sẽ kết hợp với ai. Đó là điều thú vị của cuộc thử nghiệm này, mọi thứ đều mang tính ngẫu nhiên.
Những người trong phòng A sẽ là “người đề nghị”, phương pháp thử nghiệm sẽ là: “Người đề nghị” được cho 100$ và chia phần tiền đó cho người được chọn ngẫu nhiên “ người đáp trả” tại phòng B. Số tiền được chia trong khoản 100$. Người phòng A có thể chia từ 1$ đến 100$ tùy ý.
Những người phòng B có thể nhận hoặc từ chối số tiền. Nếu B chấp nhận thì hai bên được chia theo thỏa thuận. Trường hợp B từ chối, thì cả hai sẽ không nhận được gì cả.
Bạn nhận hay không nhận?
Nếu bạn là một người chơi ở phòng B, bạn hãy thử nghĩ xem mình sẽ làm gì? Bạn chỉ có một trong hai lựa chọn là chấp nhận hoặc không.
Nếu người đề nghị đưa ra là 10%, bạn sẽ nhận 10 đô la và họ hưởng 90 đô la còn lại, hay bạn sẽ từ chối để cả hai không nhận được một xu nào? Và nếu lời đề nghị mà bên A đưa ra chỉ là 1%? Thà được 1 đô la còn hơn không có một đồng nào? Bạn sẽ làm gì khi chỉ có hai lựa chọn: chấp nhận hoặc từ chối lời đề nghị.
Kết quả của cuộc khảo sát thú vị trong trò chơi tối hậu thư
Sau khi thống kê trên nhiều cuộc thử nghiệm, không phân biệt quốc gia, độ tuổi, giới tính cho thấy 2/3 số đề xuất nằm trong khoảng 40% – 50% số tiền được chia. Điều đó có nghĩa hầu hết mọi người muốn công bằng và chơi đẹp.
Có khoản 4/100 người đề nghị chia ít hơn 20% số tiền.Và không mấy ngạc nhiên vì lời đề nghị này được hơn một nửa người trả lời từ chối. Một cuộc thảo luận sôi nổi đã diễn ra. Cuộc bàn luận xoay quanh câu hỏi “Tại sao lại từ chối khoản đề nghị nhỏ, trong khi nhỏ còn hơn không có gì?”
Nếu quyết định của người trả lời chỉ dựa trên sự ích kỷ thuần túy như là một bản năng của mỗi người, hay như lý thuyết trò chơi toán học giả định đã đưa ra?
Ý nghĩa của trò chơi
Trò chơi Tối hậu thư tuy chỉ là một thử nghiệm nhỏ nhưng đã chỉ ra được phần nào tâm lý của con người. Các lý thuyết kinh tế phần lớn tập trung vào các hiện tượng vĩ mô như thị trường chứng khoán, tổng sản phẩm quốc dân là chủ yếu. Nhưng hiện nay, các mối quan hệ ít tính vĩ mô hơn đang được quan tâm. Sự chia sẻ và trợ giúp giữa các nhóm nhỏ như nhân viên một văn phòng, nhóm người nội trợ, các tổ chức trẻ em…đang là những đề tài được tập trung nghiên cứu và quan tâm sâu sắc. Người ta đặt ra vấn đề về sự trao đổi kinh tế, nếu thiếu các loại hợp đồng chính thức và các điều luật mang tính pháp lý, thì sự hợp tác của đôi bên sẽ đi đến đâu?
Nhận định ý nghĩa trò chơi tối hậu thư
Như những gì lý thuyết kinh tế cổ điển dự đoán, người đáp trả mang tính tư lợi sẽ chấp nhận bất kỳ số tiền được chia nào dù nó chỉ là 1 đô la. Nếu người đề nghị nhận ra điều này, họ sẽ đưa ra lời đề nghị nhỏ nhất có thể để thu nguồn lợi lớn về mình.
Kết quả cho thấy phần lớn những người đề nghị phân chia nhiều hơn phần chia tối thiểu. Có lẽ họ dự đoán rằng người đáp trả sẽ trả đũa lại lời đề nghị ít ỏi kia bằng cách từ chối chúng để cả hai không nhận được gì.
Qua kết quả của nhiều thí nghiệm diễn ra ở các nước khác nhau với các mẩu người khác nhau tham gia trò chơi, tỷ lệ người đáp trả từ chối lời đề nghị thấp hơn 20% số tiền là 40% – 50%.
Qua “ tối hậu thư là gì” và kết quả của cuộc khảo sát đưa ra, khiến bạn không khỏi băn khoăn về những hành vi mang tính cảm xúc của con người. Con người không chỉ quan tâm đến quan điểm của riêng mình mà còn đòi hỏi sự quan tâm đúng mức của đối tác. Và hầu hết chúng ta đều yêu thích một lối chơi đẹp và công bằng.
